استانداردهای بین‌المللی

این استاندارد که یکی از استانداردهای سری ISO 9000 می‌باشد، در سال ۱۹۸۷ از سوی سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO) ارائه شد که به دلیل استقبال فراگیر جهانی، مشهورترین و عمومی‌ترین استانداردهایISO  به ‌شمار می‌آید.

هدف اصلی ISO 9001:2000 که رویکردی فرایندی مبتنی بر بهبود مستمر دارد، ارائه الزامات بین‌المللی استقرار سیستم مدیرت کیفیت جهت ارتقاء سطح کیفی محصولات و خدمات سازمان‌ها و نهایتاً افزایش رضایتمندی مشتریان سازمان‌ها می‌باشد.

ویرایش ISO 9001:2008 توجه ویژه‌ای به مدیریت راهبردی و عملیاتی داشته و با سایر استانداردهای سری ISO 9000 و ISO 14001 هماهنگی‌های بیشتری دارد.

آخرین ویرایش این استاندارد ویرایش ISO 9001:2015 می‌باشد که مشمول تغییرات عمده‌ای نسبت به ویرایش ۲۰۰۸ شده است.

این استاندارد که یکی استانداردهای سری ISO 14000 می‌باشد، در سال ۱۹۹۶ توسط کمیته فنی۲۰۷ سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO/TC 207) با عنوان سیستم مدیریت زیست‌محیطی (Environmental Management System) انتشار یافت و در سال ۲۰۰۴ به ویرایش ISO 14001:2004 ارتقاء یافت.

هدف اصلی از پیاده‌سازی و استقرار استاندارد ISO 14001، توجه ویژه مراکز تولیدی و سازمان‌ها به رعایت الزامات زیست‌محیطی می‌باشد که در سالیان اخیر با توجه به اهمیت این موضوع و تأثیرات منفی و بروز مشکلات زیست‌محیطی حاصل از فعالیت‌های صنعتی موردتوجه جدی سازمان‌های بین‌المللی قرارگرفته است. سازمان‌های دارای این استاندارد از مزایای رقابتی نسبت به سایر رقبا و جلب اطمینان مشتریان و همچنین مزیت هماهنگی با قوانین ملی و بین‌المللی برخوردار می‌باشند.

آخرین ویرایش این استاندارد ISO 14001:2015 می‌باشد.

سری OHSAS شامل راهنمای پیاده‌سازی سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه‌ای (OHSAS 18002) و الزامات موردنیاز جهت ممیزی و صدور گواهینامه (OHSAS 18001) می‌باشد.

هدف اصلی از پیاده‌سازی و استقرار استاندارد OHSAS 18001، دستیابی به یک نظام جامع جهت به حداقل رساندن سوانح و حوادث شغلی و دست یافتن به وضعیت مطلوب ایمنی و بهداشت شغلی جهت کارکنان سازمان است.

ممیزی استاندارد OHSAS 18001 می‌تواند به‌صورت مستقل  و یا به همراه استانداردهای  ISO 9001 و ISO 14001  در قالب سیستم مدیریت یکپارچه (IMS) انجام گردد.

این استاندارد در سال ۲۰۱۸ با استاندارد ISO 45001 جایگزین شده است.

IATF یا کارگروه بین‌المللی صنعت خودرو (International Automotive Task Force) در سال ۲۰۱۶ استاندارد IATF 16949:2016 را جایگزین استاندارد ISO/TS 16949 (استاندارد ویژه صنعت خودروسازی و تولیدکنندگان قطعات خودرو) کرد.

این کارگروه در سال ۱۹۹۹ اولین ویرایش استاندارد ISO/TS 16949 را منتشر کرده بود. دومین و سومین ویرایش این استاندارد در سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۹ منتشر شدند.

در پی بازنگری استاندارد ISO 9001 در سال ۲۰۱۵، استاندارد ISO/TS 16949 نیز در سال ۲۰۱۶ موردبازنگری قرار گرفت و با عنوان IATF 16949 انتشار یافت. پایه و اساس IATF 16949:2016 استاندارد ISO 9001:2015 می‌باشد و الزامات خاص صنعت خودرو به آن افزوده شده است.

گواهینامه‏‌های ISO /TS 16949:2009  تنها تا ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۸ معتبر بوده و از اول  اکتبر سال ۲۰۱۷ تمام ممیزی‌ها بر اساس IATF 16949:2016 انجام می‌شود.

ازجمله تغییرات عمده مشهود در  IATF 16949:2016 می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تهدیدها، فرصت‌ها و مدیریت ریسک‌های کسب‌وکار
• رویکرد فرآیندی
• مسئولیت‌های  سازمانی
• طرح اقتضایی
• الزامات برای محصولات حاوی نرم‌افزار
• شایستگی‌های ممیزان
• الزامات ایمنی محصولات
• الزامات در خصوص تأمین‌کنندگان
• الزامات مربوط به قوانین و مقررات
• نگهداری جامع بهره‌ور

هر چند سیستم‌های مدیریت کیفیت نظیر ISO 9000 مبنا و اصول لازم جهت پیاده‌سازی یک سیستم کیفی را مشخص می‌سازند، اما برای آزمایشگاه‌ها اعم از آزمایشگاه‌های آزمون و کالیبراسیون نیاز به استانداردهای ویژه ایست که معیار صلاحیت فنی و اعتبار نتایج آزمون‌ها باشد. ازاین‌رو (ISO) پس از استانداردهای ISO/IEC Guide25 و EN 45001 اقدام به انتشار استاندارد ISO/IEC 17025 نمود.

از اهداف اصلی پیاده‌سازی این استاندارد می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:

• کمک به ارتقاء کیفیت از طریق اعتباربخشی و دقت در نتایج آزمون‌ها.
• تسهیل همکاری میان آزمایشگاه‌ها و کمک به تبادل اطلاعات و هماهنگ کردن  استانداردها و روش‌های اجرائی آن‌ها و ارائه گزارش‌های آزمون معتبر برای محصولات.
• به‌روز کردن استانداردها و روش‌های آزمون.

گواهینامه‌ ISO 17025 توسط مراکز اعتبار دهی (Accreditation body) که مستقل از سازمان بین‌المللی استاندارد هستند، صادر می‌شوند.

این استاندارد که توسط کمیته فنی ۶۷ سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO/TC 67) با عنوان (Petroleum Petrochemical and Natural Gas-QMS) انتشار یافت، علاوه بر کلیه  الزامات استاندارد ISO 9001 الزامات خاص صنایع نفت، گاز و پتروشیمی را دارا می‌باشد.

از اهداف اصلی پیاده‌سازی این استاندارد می‌توان به ارائه آموزش‌های تخصصی لازم جهت کارکنان و پیمانکاران و کاهش ریسک و هزینه‌های عملیاتی اشاره نمود.

امروزه دریافت گواهینامه استاندارد ISO/TS 29001 به یکی از الزامات شرکت‌های فعال درزمینه  نفت، گاز و پتروشیمی تبدیل‌شده است.

امروزه دستیابی به ایمنی مواد غذایی از ابتدایی‌ترین خواست‌های مصرف‌کنندگان است. لذا استفاده از یک سیستم فراگیر جهت اطمینان از این امر و مدیریت ریسک در فرایندهای مرتبط با تولید مواد غذایی امری اجتناب‌ناپذیر می‌نماید.

استاندارد ISO 22000:2005 با رویکرد تفکر پیشگیرانه یک سیستم فراگیر در زنجیره تأمین مواد غذایی است که ارزیابی و مدیریت ریسک‌های مربوطه و شناخت تطابق محصول در زمینه ایمنی مواد غذایی را در اختیار قرار می‌دهد.

این استاندارد در تمامی نقاط زنجیره تأمین مواد غذایی که به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم با این زنجیره در ارتباط هستند، ازجمله؛ ماشین‌آلات و تجهیزات وابسته، خرید مواد اولیه، شستشوی ماشین‌آلات، حمل‌ونقل، بسته‌بندی، انبارش، افزودنی‌ها، تولید اولیه و نهایی و… مفید و قابل پیاده‌سازی است.

در طراحی و تدوین استاندارد ISO 22000:2005، انطباق و سازگاری با استاندارد بین‌المللی سیستم مدیریت کیفیت (ISO9001) و تلفیق اصول سیستم آنالیز مخاطرات و کنترل نقاط بحرانی (HACCP) در نظر گرفته‌شده است.

استاندارد ISO 13485 جهت سهولت دست‌اندرکاران صنایع تجهیزات پزشکی با همان شیوه استاندارد مدیریت کیفیت ISO 9001 تدوین‌شده و شامل استانداردهای خاص صنایع  تجهیزات پزشکی در زمینه‌های تولید، مونتاژ و خدمات پس از فروش می‌باشد.

استاندارد ISO 13485 کلیه الزامات Good Manufacturing Practice) GMP) را موردتوجه قرار می‌دهد. همچنین این استاندارد روش‌های کنترل آلودگی و پاکیزگی محصولات را مورد تأکید قرار می‌دهد.

استقرار این استاندارد، بیمارستان‌ها، مراکز جراحی آزمایشگاه‌های تشخیص طبی و کلیه سازمان‌های وابسته را قادر می‌سازد با تشخیص نقاط ضعف و قوت خود هرگونه انحراف و عدم انطباق را به حداقل برسانند

کمیته فنی ۲۱۲ سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO/TC 212) در سال ۲۰۰۳ نیازمندی‌های خاص کیفیت و صلاحیت آزمایشگاه‌های پزشکی را در قالب استاندارد بین‌المللی ۲۰۰۳:ISO 15189، جهت کمک  به  بهبود  کیفیت  آزمون‌های انجام‌شده در آزمایشگاه‌های پزشکی تدوین نمود.

این استاندارد در هماهنگی کامل با استاندارد ISO 9001  بوده و نکات بسیاری از استاندارد ISO 17025  اخذ نموده است. هرچند استاندارد ISO 17025 استانداردی کلی جهت اعتبار بخشیدن به عموم آزمایشگاه‌های اندازه‌گیری اعم از پزشکی و غیرپزشکی می‌باشد، استاندارد ISO 15189  توجه خود را بر صلاحیت آزمایشگاه‌های پزشکی معطوف داشته و امکان استفاده از یک زبان مشترک را در اختیار متصدیان آزمایشگاه‌های پزشکی قرار می‌دهد.

با پررنگ شدن نقش اطلاعات و میزان اهمیت اطلاعات برای سازمان‌های مختلف رفته‌رفته موضوع امنیت اطلاعات و لزوم دستیابی به یک سیستم مدیریت امنیت اطلاعات اهمیت بیشتری یافت.

در سال ۱۹۹۵ موسسه استاندارد انگلستان (BSI) اولین نسخه استاندارد BS 7799 را در این زمینه منتشر نمود.

این استاندارد در دو بخش (۱) دستورالعمل‌های اجرایی  و (۲) مشخصات سیستم‌های مدیریت امنیت اطلاعات ارائه شد.

موسسه بین‌المللی استاندارد (ISO) در سال ۲۰۰۰ بخش اول استاندارد BS 7799  را تحت عنوان ISO/IEC 17799:2000 و سپس در قالب ISO27002 منتشر نمود. بخش دوم BS 7799 نیز توسط  موسسه بین‌المللی استاندارد (ISO) در قالب ISO 27001 ارائه شد.

شکی نیست که ضامن پویایی و پایداری یک سازمان استفاده مؤثر از نیروی انسانی متخصص و کارآمد است. سازمان‌هایی قادر به حفظ بقا و نهایتاً پیشرفت هستند که بتوانند خود را با تغییرات و توسعه اجتناب‌ناپذیر دانش و درنتیجه نیازهای مشتریان هماهنگ نمایند.

در این میان نقش فرایند آموزش در سازمان‌ها جهت ایجاد و ارتقاء دانش، مهارت و نگرش‌های موردنیاز سازمان نقشی انکارناپذیر بوده و در زمره مهم‌ترین مسائل سازمان، موردتوجه و نظر مدیران ارشد سازمان می‌باشد.

بررسی سازمان‌های موفق دنیا نشانگر وجود مدیرانی است که سازمان خود را به سمت تبدیل به یک سازمان یادگیرنده و پویا رهبری نموده‌اند.

ازاین‌رو لزوم استفاده از یک سیستم منسجم و کارآمد جهت استقرار و به چرخش درآوردن صحیح چرخه آموزش در سازمان ضروری به نظر می‌رسد.

ISO 10015  که از زمره استانداردهای سری ۱۰۰۰۰ می‌باشد، با ارائه چهار مرحله اصلی:

1. نیازسنجی آموزشی
2. طراحی و برنامه‌ریزی آموزشی
3. اجرای آموزش
4. ارزیابی اثربخشی آموزش‌ها

به‌ سادگی خطوط راهنمای اصلی را جهت استقرار این سیستم، در اختیار سازمان‌های مختلف قرار می‌دهد.

این استاندارد در سال ۲۰۱۹ مورد بازنگری قرار گرفت و ISO 10015:2019 جایگزین ISO 10015:1999 شد.

این سیستم که مجموعه الزامات مربوط به سیستم مدیریت بهداشت مواد غذایی است، ابتدا در سال ۱۹۷۱ در کنفرانس ملی حفاظت مواد غذایی مطرح و پس‌ازآن در سال ۱۹۹۳ توسط کمیسیون کدکس FAO/WHO  پذیرفته شد. این سیستم در سازگاری با استانداردهای سری ISO 9000 می‌باشد، باوجوداین به‌عنوان یک استاندارد بین‌المللی از طرف سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO) منتشرنشده است.

این سیستم مورداستفاده کلیه سازمان‌های تولیدی و خدماتی در زنجیره تأمین مواد غذایی (تولید،توزیع،انبارش، …) بوده و آن‌ها را قادر می‌سازد تا از کلیه مخاطرات احتمالی که موجب خسارات به مواد غذایی می‌شوند پیشگیری و به‌این‌ترتیب افزایش اطمینان مشتریان و اعتبار سازمان خود را تضمین نمایند و هزینه‌ها و زیان‌های ناشی از این خطرات را به حداقل برسانند.